TIẾT MANG CHỦNG LÀ GÌ? DẤU HIỆU GIEO MẠ, KHỞI ĐẦU MÙA HÈ? 

Hệ thống 24 Tiết Khí (二十四节气 /èr shí sì jiéqì/) là một di sản văn hóa phi vật thể của Trung Quốc, đã được UNESCO công nhận. Mỗi tiết khí không chỉ đơn giản là mốc đánh dấu thời tiết, mà còn là cẩm nang văn hóa – nông nghiệp – sức khỏe đời sống. Trong số đó, Tiết Mang Chủng (芒种 /Mángzhòng/) giữ một vị trí quan trọng, báo hiệu bước ngoặt của vụ hè, là thời điểm thiên nhiên chuyển mình mạnh mẽ. Hãy cùng CGE tìm hiểu về tiết khí đặt biệt này nhé!

Tiết Mang Chủng

Tiết Mang Chủng là gì?

Trong chuỗi 24 khí tiết, Mang Chủng (芒种 /Mángzhòng/)  nằm ở vị trí thứ 9 ". Về mặt thiên văn học, Tiết Mang Chủng bắt đầu khi Mặt Trời đạt kinh độ 75 độ trên đường hoàng đạo.

Tiết Mang Chủng được mô tả là một trong những tiết khí bận rộn và tốn nhiều công sức nhất đối với nông dân. Tiết này được giải thích như sau: 

• Chữ (芒 /máng/) có nghĩa đen là "hạt" hoặc "râu" – phần đầu nhọn của hạt ngũ cốc như lúa mì và lúa mạch. Điều thú vị là "芒 /máng/” còn đồng âm với chữ "忙 /máng/”, có nghĩa là "bận rộn".

• Chữ (种 /zhòng/) có nghĩa là "gieo trồng" hoặc "gieo hạt".

芒种 giải thích bản chất cốt lõi của tiết Mang Chủng đó là hạt đã sẵn sàng (芒), và nông dân phải cực kỳ bận rộn (忙) với cả việc thu hoạch và gieo trồng (种)

Hạt lúa mạch gần có thể thu hoạch (Ảnh sưu tầm)

Thời gian diễn ra Tiết Mang Chủng

Tiết Mang Chủng bắt đầu khi Mặt Trời đạt kinh độ 75°, thường rơi vào ngày 5 hoặc 6 tháng 6 Dương lịch, và kéo dài đến khoảng ngày 20–22 tháng 6, khi Mặt Trời đạt 90°, mở đầu tiết Hạ Chí. Dù có nguồn gốc thiên văn, các tiết khí có ngày dương lịch gần như cố định, cho thấy tính thích nghi bền vững của hệ thống cổ xưa trong đời sống hiện đại.

Thời gian diễn ra tiết Mang Chủng (Ảnh sưu tầm)

Ý nghĩa nông nghiệp & đời sống

Nông vụ mùa hè ‑ thu

Mang Chủng là một giai đoạn cực kỳ quan trọng và bận rộn đối với nông dân. Đây là thời điểm then chốt để thu hoạch các loại ngũ cốc như lúa mì và lúa mạch, đồng thời tiến hành cấy lúa và trồng ngô hoặc kê ở nhiều vùng của Trung Quốc.

Sự cấp bách của thời gian trong canh tác được thể hiện rõ qua câu tục ngữ cổ: "Mùa xuân tính bằng ngày, mùa hè tính bằng giờ" nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thành các công việc nông nghiệp một cách nhanh chóng. Một câu tục ngữ khác từ Quý Châu đã khẳng định sự cấp bách này: "Nếu không trồng lúa vào tiết Mang Chủng, việc trồng trọt sẽ vô ích". Mang Chủng cũng là thời điểm cây trồng phát triển mạnh, đồng thời sâu bệnh có thể xuất hiện. Vì vậy, nông dân cần theo dõi kỹ lưỡng, xử lý kịp thời bằng các biện pháp sinh học hoặc hóa học để bảo vệ mùa màng. Ngoài ra, việc kết hợp dự báo thời tiết và lập lịch canh tác hợp lý sẽ giúp tăng năng suất và hiệu quả sản xuất.

Việc liên tục nhấn mạnh "thời điểm bận rộn nhất" và các loại cây trồng cụ thể, cùng với các câu tục ngữ, đều chỉ ra một cửa sổ nông nghiệp căng thẳng, nhạy cảm về thời gian.

Thời điểm bận rộn của nhà nông (Ảnh sưu tầm)

Cuộc sống dân sinh

Tiết Mang Chủng đánh dấu những thay đổi rõ rệt về thời tiết và thiên nhiên. Thời điểm này thường có mưa nhiều và độ ẩm cao. Ở trung và hạ lưu sông Dương Tử, đây là lúc bắt đầu mùa "Mưa mận" (梅雨 /méi yǔ/) – những cơn mưa dai dẳng kéo dài đúng vào mùa mận chín. Bên cạnh đó, thời tiết cũng dễ xảy ra hiện tượng cực đoan như lốc xoáy, mưa đá và bão.

Khí hậu nóng ẩm không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt mà còn tác động đến sức khỏe. Nhiều người có thể cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ, ăn uống kém hoặc dễ cáu gắt hơn. Vì vậy, trong giai đoạn này, cần ngủ đủ, giữ tinh thần thoải mái, uống nhiều nước và có thể nghe nhạc thư giãn để giúp cơ thể thích nghi và bảo vệ sức khỏe tốt hơn.

Thời điểm mưa diễn ra thường xuyên (Ảnh sưu tầm)

Các Phong tục và Hoạt động Văn hóa truyền thống

Tổ chức lễ An Miêu (安苗 /ān miáo/) 

Lễ An Miêu (安苗) là một nghi lễ nông nghiệp truyền thống quan trọng của người Miêu ở miền đông Trung Quốc, đặc biệt phổ biến tại tỉnh An Huy. “An Miêu” có nghĩa là “bảo vệ mạ non”, phản ánh niềm tin rằng cây lúa có linh hồn và cần được thần linh phù hộ để tránh sâu bệnh, đảm bảo mùa màng bội thu. Trong lễ, người dân dâng lễ vật cúng Thần Lúa để cầu mong bình an cho cây trồng và hạnh phúc cho gia đình. Đây cũng là dịp tổ chức nhiều hoạt động văn hóa như múa hát, trò chơi dân gian, hát giao duyên, tạo nên không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng.

Lễ An Miêu (Ảnh sưu tầm)

Ăn Mang Chủng tam tiên (吃芒种三鲜 /chī mángzhǒng sānxiān/)

吃芒种三鲜 /chī mángzhǒng sānxiān/ là phong tục ẩm thực truyền thống ở Trung Quốc, nhất là vùng Giang Nam.

“Tam tiên” (三鲜) nghĩa là “ba món tươi ngon theo mùa”. Gồm: 

Đậu Hà Lan (豌豆 /wān dòu/) – tươi, mát, thường xào với thịt hoặc nấu canh.
Đậu rồng non hoặc măng tre (嫩四棱豆或嫩竹笋 /nèn sì léng dòu huò nèn zhúsǔn/) – tượng trưng cho sự sinh trưởng mạnh mẽ.
Đậu tằm (蚕豆 /cándòu/) – thường được luộc hoặc xào, mang ý nghĩa may mắn.

Những điều nên làm và không nên làm trong Tiết Mang Chủng

Những điều nên làm trong tiết Mang Chủng 

Theo Y học Cổ truyền Trung Quốc, Tiết Mang Chủng là thời điểm con người cần chú ý thanh nhiệt, dưỡng tâm và giữ gìn sức khỏe. Bạn nên ăn các món thanh đạm, dễ tiêu, đồng thời tránh các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ hoặc có vị cay nồng. Một số thực phẩm được khuyến khích sử dụng trong giai đoạn này gồm có mướp đắng, dưa chuột, cà chua, măng tây, cần tây, dưa hấu, dâu tây, đu đủ và dâu tằm.

Mỗi người cần uống đủ nước mỗi ngày để bù đắp lượng mồ hôi mất đi và giữ cho cơ thể luôn mát mẻ. Việc duy trì môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát cũng là điều cần thiết để hỗ trợ sức khỏe và tăng cường năng lượng tích cực. Đồng thời, mọi người nên giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan, tránh để căng thẳng hoặc cáu kỉnh do ảnh hưởng của thời tiết nóng nực.

Đối với nông dân, đây là thời điểm thích hợp để tận dụng điều kiện mưa nhiều, độ ẩm cao, từ đó kịp thời tiến hành gieo trồng, giúp đảm bảo mùa màng thuận lợi và năng suất cao.

Nên ưu tiên thực phẩm thanh đạm (Ảnh sưu tầm)

Những điều không nên làm trong tiết Mang Chủng 

Để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe trong Tiết Mang Chủng, cần hạn chế ăn quá nhiều đồ ăn dầu mỡ, cay nóng. 

Tránh làm việc quá sức, đặc biệt trong những ngày thời tiết thay đổi để bảo vệ sức khỏe.

Kết luận

Tiết Mang Chủng không chỉ là dấu mốc quan trọng trong nông lịch mà còn phản ánh sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên qua từng mùa vụ. Đây là thời điểm nhắc nhở chúng ta sống chậm lại, quan tâm đến sức khỏe, điều chỉnh cảm xúc và trân trọng giá trị của lao động. Dù là người nông dân đang tất bật ngoài đồng hay người thành thị giữa nhịp sống hiện đại, ai cũng có thể tìm thấy trong Tiết Mang Chủng một bài học sâu sắc về sự cân bằng, chăm sóc bản thân và tôn trọng quy luật tự nhiên. CGE cảm ơn mọi người đã cùng tìm hiểu về chủ đề thú vị này!