TIỂU NIÊN - NGÀY CÚNG ÔNG CÔNG ÔNG TÁO CỦA XỨ SỞ TRUNG HOA

Tiểu Niên (小年/xiǎo nián/) hay Lễ cúng ông Công ông Táo tuy “nhỏ bé” nhưng lại chứa đựng cả một nét văn hóa truyền thống sâu sắc của người Trung Quốc. Tiểu Niên không đơn thuần là một ngày lễ mà là khoảnh khắc để người Trung Hoa gửi gắm hy vọng và chào đón một khởi đầu đầy hứa hẹn. Bạn đã sẵn sàng chưa? Hãy cùng CGE - Hoa ngữ quốc tế khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và những phong tục độc đáo của Tiểu Niên – ngày lễ gắn kết truyền thống và hiện đại trong văn hóa Trung Quốc nhé!

Tìm hiểu Tết ông Công ông Táo cúa người Trung Hoa 

Tiểu Niên - Tết ông Công ông Táo Trung Quốc 

Các tên gọi khác 

Tiểu Niên (小年 /xiǎo nián/) hay còn gọi là "Lễ cúng Ông Công Ông Táo", "Lễ hội Thần Bếp" hay "Tết Nhỏ", là một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của người Trung Quốc. Vào thời cổ đại, 小年/xiǎo nián/ còn được gọi là 交年节/jiāo nián jié/ có nghĩa là thời điểm chuyển giao năm mới vào khoảng đầu mùa xuân. Tiểu Niên mang ý nghĩa thiêng liêng, đánh dấu thời điểm mọi người chuẩn bị tiễn biệt năm cũ và chào đón năm mới với những mong ước tốt đẹp.

Thời gian tổ chức tết ông Công ông Táo Trung Quốc 

Trung Quốc là một đất nước rộng lớn, phong tục ở miền Bắc và miền Nam có sự khác biệt rõ rệt, do đó ngày tổ chức Lễ cúng ông Công ông Táo cũng không giống nhau. Trong dân gian Trung Quốc, có một câu nói vô cùng nổi tiếng “quan ba, dân bốn, thuyền năm”. Câu này có nghĩa là Tiểu Niên của quan lại là ngày 23 tháng 12 âm lịch, của người dân thường là ngày 24 tháng 12 âm lịch, còn của những người sống ở khu vực sông nước thì là ngày 25 tháng 12 âm lịch. Miền Bắc trước thời Nam Tống là trung tâm chính trị, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa quan lại nên ngày Tiểu Niên thường rơi vào ngày 23 tháng 12 âm lịch. Ngược lại, miền Nam cách xa trung tâm chính trị, tiểu niên sẽ được tổ chức vào ngày 24 tháng 12 âm lịch. Đặc biệt, cư dân vùng ven hồ và biển vẫn duy trì tục lệ chèo thuyền nên Tiểu Niên ở đây thường rơi vào ngày 25 tháng 12 âm lịch. Riêng tại các vùng Giang Tô, Chiết Giang và Thượng Hải thì cả hai ngày này đều được xem là Tiểu Niên.

Thú vị hơn là ở một số nơi khác, ngày Tiểu Niên còn mang ý nghĩa và thời điểm rất riêng. Tại Nam Kinh lễ hội này diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch và gắn liền với Lễ hội Đèn Lồng. Trong khi đó ở một vài khu vực thuộc Vân Nam, Tây Nam hay phía Bắc, Tiểu Niên lại được tổ chức vào đêm giao thừa. Dù mang nhiều khác biệt, lễ hội này là sợi dây kết nối giữa các dân tộc như người Hán, Mãn, Mông Cổ và nhiều nhóm khác, phản ánh sự phong phú và đa dạng của văn hóa truyền thống Trung Hoa.

Thời gian tổ chức Tiểu Niên khác nhau giữa các vùng của Trung Quốc 

Nguồn gốc và ý nghĩa lịch sử của Tiểu Niên

Tiểu Niên có nguồn gốc từ tín ngưỡng thờ lửa của người xưa và gắn liền với những lễ hội tế tự truyền thống. Vào thời tiền Tần, cúng bếp lò đã được xếp vào một trong "ngũ lễ", là một trong những nghi lễ thiêng liêng quan trọng của dân tộc Trung Hoa. Đến thời nhà Tần và nhà Hán, tục thờ cúng Táo quân bắt đầu lan rộng khắp Trung Quốc. Sau thời Ngụy và Tấn, Táo quân bắt đầu được gọi bằng tên cụ thể và đến thời nhà Tống lễ tế Táo quân trở nên vô cùng trang trọng. Nhưng khi những chiếc bếp đất cũ ngày một ít đi, nghi thức thờ cúng Táo quân dần mai một và niềm tin của người dân vào ông Táo cũng suy giảm.

Tuy nhiên, truyền thống đón “Tết nhỏ” vẫn được giữ gìn và trở thành một nét văn hóa độc đáo của người Trung Hoa. Táo quân mà người dân thờ cúng thường được hình tượng hóa thành một đôi vợ chồng già ngồi bên nhau hoặc một đôi nam nữ song hành, đó chính là hình ảnh ông Táo và Táo quân phu nhân. Thường thì hình ảnh này được dán trang trọng vào thành chậu bếp, thể hiện sự kết nối giữa con người với lửa, giữa đời sống thường nhật và niềm mong ước về sự ấm no, hạnh phúc.

Phong tục và các món ăn truyền thống trong ngày cúng ông Công ông Táo Trung Quốc 

Các hoạt động phổ biến trong ngày "小年"

Lễ cúng ông Công ông Táo

Tiểu Niên chính là ngày để người dân tiến hành lễ cúng ông Công ông Táo (Táo quân). Theo truyền thuyết dân gian, mỗi năm vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, Táo Quân sẽ bay lên trời để báo cáo những điều tốt xấu của gia đình với Ngọc Hoàng. Vì vậy, trong lễ cúng Táo, người ta sẽ bày biện trước bàn thờ Táo Quân những lễ vật như kẹo Quảng Đông, nước sạch, đậu phộng. Ba vật sau này được chuẩn bị để làm lễ phẩm cho ngựa của Táo Quân. Trong khi cúng, người dân sẽ dù kẹo Quảng Đông đun nóng rồi bôi vào miệng của ông Táo, khiến ông không thể nói xấu gia đình trước Ngọc Hoàng. Có một phong tục dân gian là “nam không thờ Mặt Trăng, nữ không cúng Táo”, nên việc cúng Táo Quân chỉ dành riêng cho nam giới. Sau khi tiễn Táo Quân về trời, các gia đình sẽ chuẩn bị để cúng ông bà tổ tiên.

Lễ cúng Táo Quân của người Trung Quốc (Ảnh sưu tầm) 

Quét bụi

Sau ngày 23 tháng Chạp là chỉ còn khoảng sáu đến bảy ngày thì đến Tết Nguyên Đán Trung Quốc. Vì vậy, công việc chuẩn bị cho Tết trở nên vô cùng sôi động. Một trong những việc không thể thiếu là "quét bụi" tức là làm sạch nhà cửa để đón năm mới. Các gia đình đều sẽ dọn dẹp thật kỹ, từ lau chùi từng ngóc ngách, phủi sạch bụi bẩn, đến sơn phết tường, lau kính cửa sổ, dán tranh Tết,… để tạo không gian tươi mới, sạch sẽ, đón chào một năm mới. 

Quét bụi là một phong tục không thể thiếu ( Ánh sưu tầm)

Cắt giấy dán cửa sổ

Nghệ thuật cắt giấy Trung Quốc là một nét đẹp văn hóa đặc sắc và phổ biến trong ngày này. Các hình ảnh thường được dán lên cửa sổ bao gồm nhiều biểu tượng như chim sẻ bên hoa mai, chim én bay qua cành đào, công đứng bên hoa mẫu đơn, sư tử chơi cầu lông, ba con dê mang đến may mắn, cây tùng cây cúc,… Đây là những biểu tượng tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng và sức khỏe.

Cắt và trang trí giấy đỏ sẽ đem lại may mắn cho dịp năm mới (Ảnh sưu tầm) 

Cắt tóc, tắm rửa

Trong tâm niệm của người xưa, Tiểu Niên không chỉ đơn thuần là thời điểm để nhà cửa được dọn dẹp mà còn là thời khắc để mỗi thành viên trong gia đình tự làm mới bản thân. Đây là dịp để họ cắt tóc, tắm rửa như một cách để gột rửa đi những buồn phiền và những vận xui của năm cũ đồng thời đón nhận những năng lượng mới, những hy vọng mới. Đây được xem như một lời cầu chúc cho năm mới sẽ đến với sự may mắn, suôn sẻ và thành công.

Những món ăn truyền thống

Kẹo Quan Đông: 关东糖/Guāndōng táng/

Kẹo Quan Đông hay còn gọi là kẹo Táo. Món này được làm từ mạch nha tinh túy và những hạt kê thơm lừng, từng miếng kẹo không chỉ đơn thuần là món quà cúng dâng lên Ông Công Ông Táo, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và hy vọng. Khi thưởng thức, hương vị giòn tan, thơm lừng và ngọt ngào như lời cầu chúc cho gia đình luôn ấm áp, bếp lửa luôn cháy sáng và cuộc sống đủ đầy, an vui. 

Kẹo Quảng Đông: 关东糖 /Guāndōng táng/ (Ảnh sưu tầm) 

Bánh chẻo: 饺子/jiǎozi/

Bánh chẻo là một trong các món ăn phải thử khi đến Trung Quốc và vô cùng nổi tiếng bởi hương vị thơm ngon. Trong mỗi chiếc bánh bao trắng muốt, mềm mại ẩn chứa lời chúc tụ họp, sum vầy và may mắn. Bánh chẻo không chỉ đơn thuần là một món ăn mà nó đã trở thành sợi dây kết nối, gắn bó những người thân yêu, là biểu tượng của sự đoàn viên và ấm áp. 

Bánh chẻo: 饺子/jiǎozǐ/ ( Ánh sưu tầm)

Bánh Nếp: 粘糕/zhān gāo/

Bánh nếp là món ăn truyền thống có nguồn gốc từ vùng Sơn Đông, với nguyên liệu chính là gạo vàng và chà là đỏ. Đây không chỉ là món ăn ngon mà còn mang đến điềm lành, với ý nghĩa “năm nào cũng tốt đẹp”.

Bánh Nếp: 粘糕/zhān gāo/ ( Ánh sưu tầm)

Bánh Hoa / 面花/miàn huā/ 

Trong dịp lễ Tiểu Niên, người dân ở khu vực ven biển Giao Đông thường chuẩn bị bánh hoa đặc biệt để cúng Ông Công Ông Táo. Họ còn làm bánh đoàn viên, cá quả và các loại bánh bằng bột khác để tượng trưng cho sự sum vầy và thịnh vượng của gia đình.

面花/miàn huā/ ( Ánh sưu tầm)

Mía và Củ năng: 甘蔗和荸荠 /gānzhè hé bíjì/

Ở Phúc Châu xưa, món nước được nấu từ mía và củ năng mang ý nghĩa tượng trưng cho sự phát triển và thịnh vượng, như “ngày càng cao” và “chúc may mắn từ đầu đến cuối”.

 Mía và Củ năng: 甘蔗和荸荠/gānzhè hé bíjì/ ( Ánh sưu tầm)

Bánh Gạo: 米饼/mǐ bǐng/

Ở Quảng Tây và nhiều nơi khác, trong lễ cúng Ông Công Ông Táo, người dân gìn giữ một phong tục quý báu là làm bánh gạo. Bằng đôi bàn tay khéo léo và tỉ mỉ, họ kết hợp bột gạo nếp mềm mịn cùng đậu phộng, hạt vừng và chút ngọt dịu từ đường. Những nguyên liệu đơn sơ ấy, khi hòa quyện lại, không chỉ tạo nên hương vị thơm ngon mà còn ẩn chứa một thông điệp sâu sắc: sự đoàn tụ và sum vầy. Bánh gạo được ép thành những hình tròn nhỏ xinh, không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của tình thân, của những khoảnh khắc quây quần bên nhau. 

Bánh Gạo: 米饼/mǐ bǐng/ ( Ánh sưu tầm)

Bỏng Ngô: 爆米花糖 /bào mǐhuā táng/

Người dân Giang Tây thường truyền tai nhau câu nói rằng “kẹo bỏng ngô ngọt ngào khi hết năm”. Món kẹo này được làm từ mạch nha và bỏng ngô, mang ý nghĩa ngọt ngào và chúc may mắn cho năm mới.

Kẹo Bỏng Ngô: 爆米花糖/bào mǐhuā táng/

Những điều cấm kị trong Tết Tiểu Niên 

Những ghi chép về những điều cấm kỵ trong lễ cúng Ông Công Ông Táo lần đầu tiên được ghi lại trong Kinh Táo Quân và Kinh An Tảo, sau đó lan rộng vào Kinh Tảo Toàn Thư và Tân Bếp Kinh. Những điều kiêng kỵ này không chỉ là những quy tắc thông thường, mà còn ẩn chứa những giá trị đạo đức, nhắc nhở con người phải giữ gìn sự hòa thuận, sạch sẽ và kính trọng trong không gian bếp núc. Các điều cấm kị bao gồm: 

• Củi bẩn không thể dùng để nấu ăn
• Không được phép phơi giày trên bếp
• Không giẫm đạp lên ngũ cốc trong nhà bếp
• Không được cãi vã hay đánh nhau trước bếp
• Trẻ nhỏ không được khóc hay làm ồn ào trước và sau bếp
• Quần áo lôi thôi không được vào bếp

Một số điều cấm kị trong ngày tết Tiểu Niên ( Ảnh sưu tầm) 

Bên cạnh đó còn có một số điều cấm kỵ khác nhau tùy theo từng vùng. Ở một số vùng của Hồ Bắc, giết mổ là điều cấm kỵ trong dịp này. Ở một số nơi ỏ tỉnh Hà Nam, việc giã tỏi được coi là điều cấm kỵ vì người ta tin rằng việc giã tỏi trong những ngày đầu năm sẽ khiến gia đình nghèo khó. Ở Đài Loan, Tiểu Niên được gọi là "ngày đưa tiễn các vị thần" và việc giã gạo là điều cấm kỵ  Vài ngày sau Tết nhỏ, người dân vùng nông thôn sẽ hấp bánh bao để chuẩn bị đón năm mới nhưng việc tặng cho người khác là không thích hợp vì những chiếc bánh hấp này ban đầu được dùng để cúng tổ tiên và trời .

Lễ cúng ông Công ông Táo hay còn gọi là Tiểu Niên không chỉ là một phần quan trọng trong văn hóa truyền thống của người Trung Hoa mà còn là dịp để mọi người thể hiện sự thành kính, chuẩn bị cho một năm mới đầy hy vọng. Hy vọng với bài viết này đã giúp các bạn hiểu hơn về ngày này nhé!

Xem thêm 

CÁC PHƯƠNG PHÁP GIÚP BÉ HỌC TIẾNG TRUNG MỘT CÁCH HIỆU QUẢ

HỌC TIẾNG TRUNG ONLINE LIỆU CÓ HIỆU QUẢ?

KHAI GIẢNG KHÓA HỌC GIAO TIẾP TIẾNG TRUNG ONLINE