TẾT ÔNG TÁO Ở TRUNG QUỐC: NGUỒN GỐC, Ý NGHĨA VÀ PHONG TỤC

TẾT ÔNG TÁO Ở TRUNG QUỐC: NGUỒN GỐC, Ý NGHĨA VÀ PHONG TỤC

Tết ông Táo ở Trung Quốc (祭灶节 /jì zào jié/) là một trong những nghi lễ quan trọng trong văn hóa dân gian. Đây là dịp người dân bày tỏ lòng tôn kính đối với Táo Quân - vị thần cai quản bếp núc, đồng thời gửi gắm mong ước về một năm mới bình an, sung túc và may mắn.

Trong bài viết này, CGE sẽ cùng bạn tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa cũng như những phong tục đặc trưng của ngày Tết ông Táo ở Trung Quốc.

Ông Táo là ai?

Ông Táo là một trong những vị thần tiêu biểu của dân tộc Hán, mang những gửi gắm tốt đẹp nhất của nhân dân với cuộc sống tốt đẹp, mong muốn xua đuổi tà khí, chào đón một năm mới tràn ngập điều may mắn.

Ông Táo trong văn hóa Trung Quốc có nhiều tên gọi:

• Táo Quân 灶君 /zào jūn/
• Táo Thần 灶神 /zào shén/
• Táo Vương 灶王 /zào wáng/

Ông Táo là một trong những vị thần tiêu biểu của dân tộc Hán, mang những gửi gắm tốt đẹp nhất của nhân dân với cuộc sống tốt đẹp, mong muốn xua đuổi tà khí, chào đón một năm mới tràn ngập điều may mắn.

Chữ 灶 /zào/ nghĩa là bếp. Từ xa xưa, mỗi gia đình Trung Quốc đều thờ ông Táo trong bếp với niềm tin rằng ông cai quản đời sống bếp núc và biết hết mọi việc tốt xấu trong nhà.

Truyền thuyết kể rằng, Ông táo được Ngọc Hoàng đại đế giao nhiệm vụ cai quản việc bếp núc trong nhà. Do ẩn mình trong bếp quanh năm nên ông Táo biết tất cả về mọi chuyện tốt xấu của gia đình. Vì thế, với mong muốn có được sự phù hộ của vị thần này và chào đón một năm mới với nhiều điều may mắn, mọi người thường tổ chức lễ tiễn ông Táo về chầu Ngọc Hoàng để ông nói những lời tốt đẹp về gia đình mình.

Câu nói dân gian:

“功多者，三年之后，天必降之福寿；过多者，三年之后，天必降之灾殃。/Gōng duō zhě, sān nián zhī hòu, tiān bì jiàng zhī fú shòu; guò duō zhě, sān nián zhī hòu, tiān bì jiàng zhī zāi yāng/

-> Người làm nhiều việc tốt, ba năm sau trời sẽ ban phúc thọ; kẻ gây nhiều tội lỗi, ba năm sau trời sẽ giáng tai ương.

Lễ cúng ông Táo ở Trung Quốc diễn ra vào ngày nào?

Ngày tiễn ông Táo 送灶 /sòng zào/, còn gọi là ngày từ Táo 辞灶 /cí zào/. Đây là ngày ông Táo rời nhà để lên trời báo cáo với Ngọc Hoàng về mọi việc của gia đình trong suốt một năm qua. Dựa vào lời báo cáo này, Ngọc Hoàng sẽ quyết định những điều may mắn hay rủi ro mà gia đình sẽ gặp trong năm mới.
Lễ cúng ông Táo về trời 祭灶节 /jì zào jié/ ban đầu được tổ chức vào ngày 24 tháng Chạp (Âm lịch). Tuy nhiên, theo truyền thuyết, để tiết kiệm chi phí, hoàng đế đã gộp lễ cúng ông Táo với đại lễ tế Trời vào ngày 23 tháng Chạp.
Vì thế ngày nay, người Trung Quốc có 2 ngày cúng ông Táo (ngày 23 hoặc 24 tháng Chạp). Hiện nay, người dân ở khu vực phía Nam Trung Quốc sẽ cúng ông Táo vào ngày 24 tháng Chạp, còn người miền Bắc Trung Quốc sẽ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp.

Phong tục và món ăn vào ngày Tết ông Táo ở Trung Quốc 

Dọn dẹp nhà cửa: 大扫除 /dà sǎo chú/

Vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, mọi gia đình đều tất bật dọn dẹp nhà cửa để chuẩn bị đón năm mới. Người ta lau chùi, sắp xếp lại từng góc nhỏ trong nhà, từ tầng trệt cho đến tầng trên, loại bỏ những đồ cũ kỹ và mang đến không gian tươi mới hơn.

Quan niệm dân gian cho rằng việc dọn dẹp, làm mới nhà cửa không chỉ giúp ngôi nhà sạch đẹp mà còn xua đi tà khí, đồng thời mở ra sự may mắn và thuận lợi cho cả năm mới. Đây cũng là một trong những phong tục quan trọng trước Tết ở Trung Quốc.

Dán câu đối trang trí nhà cửa 

Khoảng thời gian từ Tết ông Táo ngày 23 tháng Chạp trở đi, người dân Trung Quốc bắt đầu dán câu đối Tết và trang trí lại nhà cửa. Đây được xem là một phong tục truyền thống quan trọng, thể hiện sự chuẩn bị chu đáo để chào đón năm mới. 

Câu đối Tết không chỉ để trang trí mà còn mang ý nghĩa cầu may mắn, bình an cho gia đình. Những câu chữ đối xứng, đầy ý nghĩa giúp ngôi nhà thêm rộn ràng, ấm áp. Nhờ vậy, không khí Tết Nguyên Đán ở Trung Quốc càng thêm trọn vẹn, vừa gìn giữ truyền thống vừa đem lại niềm vui sum vầy.

Tắm gội và cắt tóc

Ở Trung Quốc có câu nói dân gian: “有钱没钱，剃头过年” (Dù giàu hay nghèo thì cũng phải cắt tóc để đón năm mới). Người ta tin rằng việc tắm gội và cắt tóc vào dịp Tết sẽ giúp gột rửa mọi điều xui xẻo, bất hạnh của năm cũ, từ đó bước sang năm mới với tâm thế nhẹ nhàng, thoải mái hơn.

Không chỉ là giữ vệ sinh, việc làm này còn mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc. Nó được xem như một cách làm mới bản thân, tạo điều kiện để đón nhận tài lộc và may mắn. Nhờ vậy, nhiều người coi việc tắm gội và cắt tóc trước thềm năm mới là nghi thức quan trọng để khởi đầu một năm thuận lợi, hanh thông.

Mâm cơm cúng ông Táo

Trong ngày lễ tiễn ông Táo, người Trung Quốc chuẩn bị một mâm cỗ khá đầy đủ. Thông thường, mâm cúng sẽ có thủ lợn, cá, chè đậu, dưa, trái cây, bánh bao hấp…. Mỗi món ăn đều mang một ý nghĩa riêng, thể hiện mong ước gia đình được ấm no, sung túc và gặp nhiều may mắn trong năm mới.

Ngoài ra, mâm cúng còn có những lễ vật đặc trưng như: 

灶糖 /zào táng/: Kẹo cúng ông Táo

Đây là loại kẹo được làm từ hạt kê và lúa mạch. Người Trung Quốc tin rằng dâng kẹo này sẽ giúp ông Táo “nói ngọt” với Ngọc Hoàng, mang lại nhiều điều tốt đẹp cho gia đình. Đồng thời, vì kẹo rất dính nên dân gian còn cho rằng nó có thể “dính miệng” ông Táo, khiến ông không thể kể lại những chuyện xấu của gia chủ trên thiên đình.

酒 /jiǔ/: Rượu

Trong mâm cơm cúng ông Táo, rượu nếp là lễ vật không thể thiếu. Người xưa còn có tục bôi rượu nếp lên cửa bếp với mong muốn ông Táo sẽ “say” và chỉ nhớ đến những điều tốt đẹp, quên đi mọi chuyện không vui của gia đình khi về trời báo cáo với Ngọc Hoàng.

黄豆 /huáng dòu/、干草 /gān cǎo/: Đậu nành, Cỏ khô

Khác với truyền thuyết ở Việt Nam rằng ông Táo cưỡi cá chép về trời, trong quan niệm của người Trung Quốc, ông Táo sẽ cưỡi một con ngựa bay lên thiên đình. Vì vậy, người dân thường chuẩn bị thức ăn cho ngựa của ông, và ngày nay lễ vật này được thay thế bằng đậu nành và cỏ khô.

Phần kết

Thông qua bài viết này, CGE mong rằng bạn đã hiểu hơn về ngày Tết ông Táo ở Trung Quốc. Nếu có bất kỳ câu hỏi hoặc nhu cầu hỗ trợ gì, đừng ngần ngại liên hệ ngay với CGE nhé!

XEM THÊM

• SỰ KHÁC BIỆT VỀ TẾT Ở VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC
• DỊCH TÊN SANG TIẾNG TRUNG