TRÀ ĐẠO TRUNG QUỐC - TINH HOA VĂN HÓA PHƯƠNG ĐÔNG

Trung Quốc là cái nôi của trà, không chỉ nổi tiếng với những loại trà hảo hạng mà còn sở hữu một nền trà đạo thâm sâu, kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật, triết lý và lối sống. Trà đạo Trung Quốc không đơn thuần là cách thưởng thức trà, mà còn là một hành trình tinh thần, một phương tiện để đạt đến sự tĩnh lặng, thanh tịnh và hòa hợp với thiên nhiên. Hãy để CGE dẫn lối vào không gian văn hóa đầy thi vị này!

Trà đạo Trung Quốc

Tổng quan về trà đạo

Giới thiệu trà đạo

Trà đạo (茶道 /chádào/) là một truyền thống văn hóa lâu đời của phương Đông, đặc biệt phổ biến tại Trung Quốc. Không chỉ đơn thuần là việc uống trà, trà đạo bao gồm cả nghi thức, quy trình và triết lý sâu sắc liên quan đến việc pha, thưởng thức và trân trọng giá trị trà. 

Trải qua hàng nghìn năm, trà đạo đã phát triển thành một loại hình nghệ thuật tinh tế, phản ánh phong cách sống thanh cao và sâu lắng của người xưa. Với người phương Đông, trà đạo mang giá trị tinh thần sâu sắc: tĩnh lặng, hài hòa, thanh tịnh và tôn kính. 

Trà đạo (Ảnh sưu tầm)

Lịch sử trà đạo Trung Quốc

Trà đạo Trung Quốc có lịch sử lâu đời, gắn liền với văn hóa và tư tưởng của người Trung Hoa. Theo truyền thuyết, trà được phát hiện lần đầu tiên vào khoảng năm 2737 TCN bởi Thần Nông – người được xem là ông tổ của y học và nông nghiệp. Trong một lần đun nước dưới gốc cây, lá cây rơi vào nồi và tạo ra hương thơm dễ chịu. Từ đó, trà ra đời và dần trở thành thức uống quen thuộc.

Vào thời nhà Hán (206 TCN – 220 SCN), trà bắt đầu được dùng nhiều hơn, vừa để giải khát, vừa để chữa bệnh. Tuy nhiên, phải đến thời nhà Đường (618–907), trà mới thực sự được coi trọng như một phần của văn hóa. Đây cũng là thời kỳ Lục Vũ – người được mệnh danh là “Thánh trà” – viết cuốn “Trà Kinh” (茶经 /chájīng/), tác phẩm đầu tiên nói sâu về trà: từ cách trồng, chế biến, pha trà đến vai trò của trà trong xã hội.

Thời nhà Tống (960–1279), trà đạo phát triển mạnh, mang tính nghệ thuật và thẩm mỹ cao. Đến thời nhà Minh (1368–1644), cách chế biến trà được cải tiến, giúp việc uống trà trở nên đơn giản và phổ biến hơn trong đời sống hàng ngày.

Trải qua hàng nghìn năm, trà đạo Trung Quốc không ngừng phát triển và được bảo tồn như một phần di sản văn hóa tinh thần. Cho đến ngày nay, trà đạo đã trở thành một trong những biểu tượng nổi bật của Trung Quốc, luôn hiện diện mạnh mẽ trong đời sống hiện đại.

Sách tái bản Trà Kinh của Lục Vũ (Ảnh sưu tầm)

Triết lý của trà đạo

Trà đạo còn kết nối chặt chẽ với ba dòng tư tưởng lớn là Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo. Trong đó, Nho giáo coi trà là lễ nghĩa, thể hiện sự khiêm cung và tôn trọng. Phật giáo dùng trà để hỗ trợ thiền định, giúp tâm an. Đạo giáo coi trà là phương tiện hòa hợp với thiên nhiên, tìm về bản nguyên.

Cốt lõi của trà đạo được gói gọn trong bốn chữ: “Tĩnh – Thanh – Ý – Chân”.

Tĩnh (静/ jìng/): sự tĩnh lặng của nội tâm, giúp con người sống chậm và lắng nghe bản thân.

Thanh (清/ qīng/): sự thanh khiết từ trà, nước, không gian và cả tâm trí.

Ý (意/yì/): ý nghĩa và tâm ý của người pha trà gửi gắm trong từng chén trà.

Chân (真/zhēn/): sự chân thành, giản dị và chân thật. Trong không gian trà, con người sống thật với chính mình, không cần che giấu hay thể hiện.

Phong cách thưởng thức trà đạo (Ảnh sưu tầm)

Nghi thức và quy trình pha trà

Trong trà đạo Trung Quốc, pha trà không đơn thuần là thao tác kỹ thuật, mà là một nghi thức nghệ thuật mang tính thiền định, thể hiện sự trân trọng với thiên nhiên, với người thưởng thức và với chính bản thân người pha. Từng bước đều yêu cầu sự tỉ mỉ, tập trung và tâm thái tĩnh lặng.

Chuẩn bị trà cụ (准备茶具 /zhǔnbèi chájù/):

Việc lựa chọn và chuẩn bị trà cụ cẩn thận là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng. Các trà cụ thường bao gồm:

• Ấm Trà (茶壶 /cháhú/): Thường là ấm tử sa Nghi Hưng vì khả năng giữ nhiệt tốt, hấp thụ hương trà và "nuôi ấm" theo thời gian. Kích thước ấm thường nhỏ để kiểm soát tốt hương vị và số lượng trà.

• Chén Chứa (茶海 /cháhǎi/): Một chiếc chén hoặc bình trung gian để rót trà từ ấm ra, giúp trà đều vị trước khi chia vào các chén thưởng.

• Chén Thưởng (品茗杯 /pǐnmíng bēi/): Những chiếc chén nhỏ, thường không có quai, dùng để thưởng thức trà. Số lượng chén tùy thuộc vào số người tham gia thưởng trà. 

• Chén Ngửi Hương (闻香杯 /wénxiāng bēi/): Một loại chén cao, thon dài, dùng để ngửi hương trà sau khi rót từ ấm ra. Thường đi kèm với chén thưởng.

• Khay Trà (茶盘 /chápán/): Khay đựng trà cụ và nước thừa trong quá trình pha. Có nhiều loại khay với các chất liệu và thiết kế khác nhau.

• Bộ Dụng Cụ Trà (茶道六君子 /chádào liù jūnzǐ/): Một bộ sáu dụng cụ nhỏ bao gồm:

• Kẹp Trà (茶夹 /chájiā/): Để gắp chén nóng hoặc lá trà.

• Muỗng Trà (茶匙 /cháchí/): Để lấy trà từ hộp/lọ.

• Kim Trà (茶针 /cházhēn/): Để thông vòi ấm bị tắc.

• Phễu Trà (茶漏 /chálòu/): Đặt trên miệng ấm khi cho trà vào.

• Dụng Cụ Gạt Bọt (茶拨 /chábō/): Để gạt bọt trà (ít dùng trong Công Phu Trà).

• Bình Đựng Dụng Cụ (茶筒 /chátǒng/): Để đựng các dụng cụ trên.

• Bình Đun Nước (水壶 /shuǐhú/): Để đun nước sôi.

• Lọc Trà (滤网 /lǜwǎng/): Đặt trên miệng chén tống khi rót trà để lọc cặn.

• Khăn Lau (茶巾 /chájīn/): Để lau khô trà cụ và bàn trà.

Bàn trà cụ (Ảnh sưu tầm)

Quy Trình Pha Trà (泡茶步骤 - Pàochá Bùzhòu):

• Đun nước sôi: sử dụng nước tinh khiết (nước suối, nước lọc) và đun sôi đến nhiệt độ thích hợp cho từng loại trà (ví dụ: trà xanh khoảng 80-85°c, trà ô long khoảng 90-95°c, trà phổ nhĩ và hồng trà khoảng 100°c).

• Làm nóng trà cụ: Đây là bước quan trọng để làm ấm trà cụ, giúp ổn định nhiệt độ khi pha và đánh thức hương trà. Rót nước sôi vào ấm trà, sau đó rót nhanh ra chén tống. Tiếp tục rót nước sôi từ chén tống vào các chén ngửi hương và chén thưởng, sau đó rót bỏ.

• Rửa trà/đánh thức trà : Rót một lượng nhỏ nước sôi vừa đủ ngập lá trà trong ấm. Đợi khoảng 3-5 giây (tùy loại trà), sau đó rót hết nước ra ngay lập tức (bước này không dùng để uống). Bước này giúp loại bỏ bụi bẩn và tạp chất, đồng thời "đánh thức" lá trà, giúp trà nở và tạo ra hương vị thơm ngon hơn. 

• Pha trà: Rót nước sôi vào ấm trà một cách nhẹ nhàng và đều đặn. Đậy nắp ấm lại và đợi thời gian hãm trà thích hợp (tùy thuộc vào loại trà và sở thích, thường từ vài giây đến vài chục giây cho lần pha đầu). Những lần pha sau thời gian hãm thường kéo dài hơn một chút.

  

  Minh họa cách pha trà đạo (Ảnh sưu tầm)

• Rót trà: Rót hết trà từ ấm vào chén tống. Nếu dùng chén ngửi hương, rót trà vào chén này, sau đó úp chén thưởng lên và lật ngược, hương trà sẽ đọng lại bên trong. Sau đó, rót trà đều vào các chén thưởng để mời khách.

• Lặp lại: Quy trình pha trà có thể lặp lại nhiều lần (thường từ 3 đến 7 lần hoặc hơn tùy loại trà) cho đến khi trà nhạt vị. Mỗi lần pha sẽ mang đến những sắc thái hương vị khác nhau. viết ngắn gọn và dễ hiểu hơn đi.

Rót trà (ảnh sưu tầm)

Thưởng thưc trà đạo Trung Quốc – nghệ thuật và cảm nhận

Cách cầm chén, ngửi trà và thưởng vị

Trong trà đạo Trung Quốc, thưởng trà là nghệ thuật tinh tế. Cách cầm chén trà bằng hai tay thể hiện sự cung kính; người thưởng trà nhẹ nhàng đưa chén lên ngửi hương trước khi nhấp một ngụm nhỏ. Vị trà lan tỏa trong miệng chậm rãi, cho phép người thưởng cảm nhận hết tầng hương, vị, hậu ngọt của từng loại trà. Mỗi động tác đều gợi mở sự kết nối giữa con người với thiên nhiên và nội tâm sâu lắng.

Tư thế ngồi khi thưởng thức trà đạo Trung Quốc 

Khi thưởng trà, người ta thường ngồi với tư thế lưng thẳng, vai thả lỏng, đầu hơi cúi nhẹ – thể hiện sự nghiêm cẩn nhưng thư thái. Không gian và tư thế tĩnh tại giúp người uống trà đưa tâm trí quay về với hiện tại, cảm nhận hương vị của trà một cách trọn vẹn. Đây chính là lúc trà đạo chuyển từ nghi thức thành thiền định, nơi người ta tìm thấy sự an yên giữa bộn bề cuộc sống.

Trà đạo và sự hòa quyện với  nghệ thuật

Trà đạo Trung Quốc không chỉ là việc uống trà mà còn là cầu nối giữa nhiều loại hình nghệ thuật. Trong không gian thưởng trà, người ta thường đọc thơ, chơi nhạc cổ hoặc viết thư pháp. Những hoạt động này giúp buổi uống trà trở nên thi vị và ý nghĩa hơn. Sự kết hợp ấy tạo nên một không gian nhẹ nhàng, tinh tế, thể hiện rõ nét vẻ đẹp văn hóa và tinh thần của trà đạo phương Đông.

Phong cách thưởng trà (Ảnh sưu tầm)

Các loại trà nổi bật trong trà đạo Trung Quốc

• Trà xanh (Lục Trà /绿茶/lǜchá/): Loại trà không lên men, giữ được màu xanh tự nhiên và hương vị tươi mát. Các loại trà xanh nổi tiếng của dòng trà này như Long Tỉnh, Bích Loa Xuân, Hoàng Sơn Mao Phong.

• Trà Ô Long (Thanh Trà /青茶/qīngchá): Loại trà bán lên men, có hương vị phong phú và đa dạng, từ nhẹ nhàng, thanh mát đến đậm đà, nồng ấm. Các loại trà ô long nổi tiếng như là Thiết Quan Âm, Đại Hồng Bào, Nham Trà….

• Trà Phổ Nhĩ (普洱茶 /pǔ'ěrchá/): Loại trà lên men, có hương vị đặc trưng, thường được ép thành bánh. Trà phổ nhĩ có thể được ủ lâu năm, và càng ủ lâu càng ngon.

• Trà hoa (花茶/huāchá/): Trà được ướp hương các loại hoa như cúc, nhài, sen... tạo nên hương vị thơm ngon và độc đáo.

Các loại trà (Ảnh sưu tầm)

Ảnh hưởng của trà đạo tới cuộc sống hiện đại

Thư giãn tinh thần – nghệ thuật chữa lành
Giữa nhịp sống vội vã, trà đạo trở thành phương pháp thư giãn tinh thần hiệu quả. Không gian yên tĩnh, động tác nhẹ nhàng và hương trà thanh dịu giúp người thưởng trà tìm lại sự cân bằng và an yên, như một hình thức thiền định nhẹ nhàng trong đời thường.

Trà đạo trong văn hóa doanh nghiệp và ngoại giao
Trà đạo được sử dụng trong các buổi tiếp khách, ký kết hay sự kiện ngoại giao như một biểu tượng của sự tôn trọng và tinh tế. Nghi thức mời và thưởng trà giúp tạo thiện cảm, kết nối cảm xúc và mở đầu các cuộc gặp gỡ một cách trang nhã.

Trào lưu phục hưng trà đạo trong giới trẻ
Giới trẻ Trung Quốc ngày càng yêu thích trà đạo như một lối sống sâu sắc và tinh tế. Họ tham gia lớp học trà, sưu tầm trà cụ và tạo không gian thưởng trà tại nhà như cách kết nối với truyền thống và tìm lại sự bình yên giữa xã hội hiện đại.

Người trẻ thưởng trà ngày nay (Ảnh sưu tầm)

Kết luận

Trà đạo không chỉ là tinh hoa văn hóa truyền thống, mà còn là biểu tượng tâm linh, thể hiện sự trân trọng thiên nhiên, con người và cuộc sống. Với giá trị vượt thời gian, trà đạo vẫn giữ nguyên sức sống trong xã hội hiện đại, giúp con người tìm lại sự tĩnh lặng, cân bằng và kết nối nội tâm. Cảm ơn bạn đã đồng hành cùng CGE trong hành trình khám phá vẻ đẹp sâu lắng của trà đạo Trung Quốc!

Xem thêm

KHÁM PHÁ 7 ĐỊA ĐIỂM DU LỊCH TRUNG QUỐC BẠN NÊN TRẢI NGHIỆM
ĐẠI HỌC NHÂN DÂN TRUNG QUỐC – TRÁI TIM CỦA KHOA HỌC XÃ HỘI TRUNG HOA
CẨN TẮC VÔ ƯU – THÀNH NGỮ VÀ BÀI HỌC SÂU XA VỀ SỰ CẨN TRỌNG