TẾT NGUYÊN TIÊU VIỆT NAM: Ý NGHĨA VÀ NHỮNG HOẠT ĐỘNG KHÔNG THỂ BỎ LỠ 

Khi ánh trăng rằm tháng Giêng tròn đầy, tỏa sáng vằng vặc trên bầu trời đêm, cũng là lúc người Việt lại rộn ràng đón Tết Nguyên Tiêu – một cột mốc thiêng liêng để khép lại mùa xuân, mở ra một năm tràn đầy hy vọng và phúc lành. Trong không gian huyền ảo của đêm Nguyên Tiêu, những đoàn rước kiệu, những điệu múa lân – sư – rồng nhộn nhịp, những chiếc lồng đèn tỏa sáng khắp phố phường… tất cả vẽ nên một bức tranh lễ hội lung linh, vừa rực rỡ vừa trầm mặc. Người ta tin rằng, trong khoảnh khắc này, quá khứ, hiện tại và tương lai giao thoa, những ước nguyện chân thành sẽ theo làn gió xuân bay xa, lan tỏa đến khắp cõi nhân gian. Hãy cùng CGE tìm hiểu về Tết Nguyên Tiêu ngay nhé!

TẤT TẦN TẬT VỀ TẾT NGUYÊN TIÊU 

Tết Nguyên Tiêu là gì?

Tết Nguyên Tiêu hay còn gọi là Tết Thượng Nguyên, được tổ chức vào Rằm tháng Giêng. Đây là một trong những dịp lễ thiêng liêng và quan trọng trong năm của người Việt Nam, Trung Quốc và nhiều quốc gia Á Đông khác. Lễ hội này diễn ra ngay sau Tết Nguyên Đán, khi không khí mùa xuân vẫn còn vương vấn khắp nơi. Lễ hội kéo dài trong hai ngày, từ 14 đến 15 tháng Giêng âm lịch hằng năm. 

Ý nghĩa của tên gọi “Tết Nguyên Tiêu”

Tết Nguyên Tiêu (元宵节 /yuánxiāo jié/) còn có tên gọi là Nguyên Tịch hay Nguyên Dạ. Chữ "元 /yuán/ Nguyên" biểu trưng cho sự khởi đầu, còn "宵 /xiāo/ Tiêu" nghĩa là đêm, tượng trưng cho khoảnh khắc huyền diệu của đêm rằm đầu năm. Tết Nguyên Tiêu cũng được gọi là Tết Thượng Nguyên để phân biệt với hai dịp rằm quan trọng khác trong năm: Tết Trung Nguyên (rằm tháng Bảy) và Tết Hạ Nguyên (rằm tháng Mười).

Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu (Ảnh sưu tầm) 

Tết Nguyên Tiêu ở Việt Nam không chỉ là một dịp lễ quan trọng trong văn hóa dân gian mà còn mang ý nghĩa đặc biệt đối với Phật giáo. Người ta thường truyền miệng câu nói "Ăn chay niệm Phật cả năm, không bằng dự hội ngày Rằm tháng Giêng" hay "Lễ Phật quanh năm không bằng ngày Rằm tháng Giêng", nhằm nhấn mạnh sự linh thiêng và quan trọng của dịp lễ này. Vào ngày này, các gia đình sẽ cùng nhau đến chùa, dâng mâm cỗ cúng để thể hiện lòng thành kính đối với Phật và tổ tiên, đồng thời cầu mong cho một năm mới an lành, may mắn và phước lành sẽ luôn đong đầy trong cuộc sống của mỗi người.

Nguồn gốc tết Nguyên Tiêu 

Tết Nguyên Tiêu không chỉ là một dịp lễ hội, mà còn ẩn chứa trong mình những sự tích truyền thuyết đầy màu sắc và ý nghĩa. Trong đó, có ba sự tích nổi bật nhất bắt nguồn từ Trung Quốc, mỗi câu chuyện đều chứa đựng những triết lý sâu sắc về tình yêu, sự hy sinh và trí tuệ của con người.

Câu chuyện thứ nhất: Sự tích đêm hội Trạng Nguyên

Tết Nguyên Tiêu ngày xưa được gọi là Đêm hội Trạng Nguyên. Từ "Nguyên" không chỉ tượng trưng cho sự khởi đầu mà còn là biểu tượng của Trạng Nguyên - người tài giỏi nhất trong kỳ thi Đình. Vào đêm Rằm tháng Giêng, các vị Trạng Nguyên được nhà vua mời đến vườn Thượng Uyển, nơi họ thưởng hoa, ngắm cảnh và làm thơ dưới ánh trăng sáng. Sự kiện này không chỉ là một buổi tiệc mừng mà còn là một biểu tượng của sự trọng vọng đối với tài năng và học vấn và phẩm hạnh của những bậc hiền tài.

Câu chuyện thứ nhất : Sự tích đêm hội Trạng Nguyên (Ảnh sưu tầm)

Câu chuyện thứ hai: Sự tích con thiên nga

Một truyền thuyết khác kể về một con thiên nga từ trên trời bay xuống trần gian, nhưng lại bị một tay thợ săn bắn chết. Ngọc Hoàng khi biết được đã tức giận vô cùng và quyết định trừng phạt nhân gian bằng cách sai Thiên tướng đốt trụi trần gian vào đêm Rằm tháng Giêng. Tuy nhiên, một vị Thiên tướng vì cảm thương loài người đã đưa ra một kế sách để cứu rỗi nhân gian. Vào đêm rằm, mỗi treo đèn lồng và bắn pháo hoa, tạo ra ánh sáng rực rỡ để khiến Ngọc Hoàng tưởng rằng trần gian đã bị thiêu rụi, từ đó cứu vãn được sinh linh dưới trần. Câu chuyện này không chỉ mang đến một hình thức cầu an mà còn thể hiện sự thông minh, sáng suốt của con người trong việc tìm ra cách giải quyết vấn đề, biến nguy cơ thành cơ hội.

Câu chuyện thứ hai : Sự tích con thiên nga ( Ảnh sưu tầm) 

Câu chuyện thứ ba: Sự tích cung nữ Nguyên Tiêu

Sự tích cuối cùng là câu chuyện về một cung nữ tên Nguyên Tiêu trong triều đại Hán Vũ Đế. Câu chuyện khởi nguồn từ thời kỳ Tây Hán, khi mà các cung nữ trong cung đình lại bồi hồi nhớ về gia đình khi xuân đến nhưng vì sự nghiêm ngặt của hoàng cung, họ không thể ra ngoài. Sự đau đớn vì không thể thực hiện báo hiếu cha mẹ khiến Nguyên Tiêu định tự vẫn. Cảm động trước lòng hiếu thảo của nàng Nguyên Tiêu, Đông Phương Sóc - một đại thần của triều đình đã nghĩ ra kế hoạch để cứu nàng. 

Câu chuyện thứ ba : Sự tích cung nữ Nguyên Tiêu (Ảnh sưu tầm) 

Ông thưa với Hán Vũ Đế rằng Ngọc Hoàng sẽ sai Hỏa thần xuống trừng phạt trần gian vào ngày rằm tháng Giêng bằng cách thiêu hủy mọi thứ. Để ngăn chặn tai họa, vua cùng gia đình nên lánh nạn ra ngoài cung và dân chúng sẽ phải treo đèn lồng khắp nơi để tạo nên cảnh tượng như thể ngọn lửa đang thiêu đốt, qua đó lừa được Hỏa thần.

Hán Vũ Đế đã đồng ý với kế hoạch này và từ đó về sau vào ngày rằm tháng Giêng hàng năm, người dân Trung Quốc sẽ treo đèn lồng, đồng thời các cung nữ cũng có thể gặp lại người thân của mình trong không khí lễ hội ấm áp.

Tết Nguyên Tiêu Việt Nam 

Ý nghĩa Tết Nguyên Tiêu tại Việt Nam 

Rằm tháng Giêng - Tết Nguyên tiêu Việt Nam là một trong những ngày lễ lớn của người Việt. Ở Việt Nam, Tết Nguyên tiêu bắt nguồn từ việc đồng áng của nền nông nghiệp lúa nước và văn hóa Phật giáo.

Tết Nguyên Tiêu trong tâm thức của người Việt Nam (Nguồn ảnh: Thông Tấn Xã Việt Nam) 

Các hoạt động trong ngày tết Nguyên Tiêu ở Việt Nam 

Ở Việt Nam, ngày rằm tháng Giêng không chỉ đơn thuần là dịp lễ hội mà còn là dịp để người dân thể hiện lòng thành kính với Phật. Mặc dù trong kinh điển Phật giáo không đề cập cụ thể đến việc cúng sao giải hạn, nhưng truyền thống này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Việt. Các chùa vào ngày này thường tổ chức các nghi lễ tụng kinh Dược Sư, khuyến khích Phật tử cùng nhau niệm Phật và hồi hướng công đức, mong cầu một thế giới bình an và phước lành.

Lễ cúng Rằm Tháng Giêng - Tết Nguyên Tiêu (Nguồn ảnh: Thông Tấn Xã Việt Nam)

Đặc biệt, ở những nơi có đông người Hoa sinh sống như Chợ Lớn và Hội An, lễ hội Tết Nguyên Tiêu trở thành một dịp đặc biệt với nhiều hoạt động phong phú và sôi động. Trong dịp này, người Hoa sẽ tổ chức những nghi lễ truyền thống và các tiết mục nghệ thuật đặc sắc của người Hoa như xiếc, bát tiên đi cà kheo, múa lân sư rồng, cùng các màn ca kịch cổ truyền. Bên cạnh đó, các hoạt động như đố chữ, thư pháp, thư họa và âm nhạc truyền thống như Đại la cổ Triều Châu và Nhạc lễ Phúc Kiến cũng được tổ chức, tạo nên một không gian văn hóa rất riêng. Ngoài ra, các nghi lễ dân gian như đốt nhang vòng, dán giấy cầu an, lì xì, đố đèn, hay dâng dầu đèn vẫn được giữ gìn.

Những món ăn trong dịp Tết Nguyên Tiêu

Bên cạnh các hoạt động văn hóa, lễ hội còn là dịp để mọi người thưởng thức ẩm thực đa dạng, kết hợp giữa ẩm thực Việt - Hoa như phở, bún bò, hủ tiếu, mì, gỏi cuốn, dimsum, há cảo, mì trường thọ, xá xíu, và các món chè truyền thống. Đây là một nét đặc trưng, không thể thiếu trong Tết Nguyên Tiêu, thể hiện sự giao thoa văn hóa ẩm thực phong phú của hai dân tộc.

Lễ hội Tết Nguyên Tiêu tại Quận 5 được Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2020 (Ảnh sưu tầm) 

Đặc biệt, Lễ hội Tết Nguyên Tiêu tại Quận 5 đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Việt Nam công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2020, khẳng định giá trị văn hóa sâu sắc của nó trong đời sống cộng đồng. Sau khi lễ hội kết thúc, người dân sẽ tháo dỡ tất cả trang trí Xuân Tết, đánh dấu sự kết thúc năm cũ để đón chào năm mới. Tết Nguyên Tiêu vì thế không chỉ là dịp để cầu an, mà còn là thời điểm để mỗi người dân hướng tới những khởi đầu mới tốt đẹp.

Món ăn trong ngày ết Nguyên Tiêu của người Hoa tại Việt Nam 

• Bánh trôi nước 

Bánh trôi nước là món ăn biểu tượng không thể thiếu trong ngày Tết Nguyên Tiêu của người Hoa. Những viên bánh tròn đầy đặn, nhân ngọt mượt mà từ mè đen hay đậu đỏ không chỉ mang đến hương vị ấm áp, mà còn ẩn chứa thông điệp về sự đoàn viên. Hình dáng tròn trịa của bánh, cùng với lớp nhân mềm mịn, như một lời chúc ngọt ngào cho sự sum vầy và gắn kết.

Bánh trôi nước - Món ăn không thể thiếu trong ngày Tết Nguyên Tiêu (Ảnh sưu tầm) 

• Món bánh hấp hoặc chiên

Những món bánh làm từ bột gạo hấp hoặc chiên cũng thường được người Hoa chuẩn bị trong dịp lễ này. Mỗi món bánh như một dấu ấn về sự may mắn, tài lộc, và những khởi đầu mới đầy hứa hẹn cho năm mới. 

Người Hoa còn thưởng thức các món bánh hấp và chiên trong dịp này (Ảnh sưu tầm)

• Các món chay

Trong dịp Tết Nguyên Tiêu, một số gia đình chọn ăn chay với các món ăn từ rau củ để thể hiện lòng thành kính và cầu mong sự thanh tịnh, bình an cho năm mới. Những món chay này được chế biến tinh tế, đẹp mắt, không chỉ giúp thanh lọc cơ thể mà còn là lời cầu chúc cho một năm mới đầy may mắn, sức khỏe và yên bình.

Mâm cúng chay trong ngày Tết Nguyên Tiêu (Ảnh sưu tầm) 

Phần kết 

Tết Nguyên Tiêu không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên và Phật, mà còn là thời gian để đoàn viên, kết nối cộng đồng, cầu mong may mắn và an lành. Những hoạt động văn hóa đặc sắc, món ăn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự đủ đầy, cùng không khí lễ hội rộn ràng đều thể hiện sự tôn vinh giá trị tinh thần trong cuộc sống. Cảm ơn bạn đã đọc bài viết của CGE!
 

Xem thêm: 

Câu so sánh trong tiếng trung – học một lần, áp dụng cả đời

Học hết 6 quyển hán ngữ thi đạt hsk bao nhiêu?

Những từ tiếng trung phát âm giống tiếng việt